Boeken

Overijssel & slavernij

Sporen van het Nederlandse slavernijverleden vind je alleen overzee of in het westen van ons land, zo is lang gedacht. Dit boek met 25 historische verhalen en 5 interviews met nazaten van slaafgemaakten laat een ander beeld zien. De verhalen schetsen de Overijsselse banden met de koloniale slavernij in de Oost en de West, van de zeventiende tot en met de negentiende eeuw. Banden die soms tot op de dag van vandaag nog zichtbaar en voelbaar zijn.

Namens de Overijsselacademie gingen verschillende auteurs in archieven en andere bronnen op zoek naar sporen van slavernij. Ze ontdekten Overijselse plantage-eigenaren, bewindhebbers van de VOC en WIC, bedrijven in industrieën met koloniale banden, vroege zwarte aanwezigheid in de provincie én Overijsselaars die zich uitspraken tegen het systeem van slavernij. Het resultaat is bijeengebracht in Overijssel & slavernij, een boek dat de provinciale geschiedenis vanuit een nieuw perspectief belicht.

Uitgeverij: WBOOKS | 978 94 625 8559 1 | 208 pag.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

‘Ons vonnis werd in feite levenslang’. De oorlogsherinneringen van kampoverlevende Gerrit Pit

Steenwijker Gerrit Pit zit tijdens de Tweede Wereldoorlog mede door toedoen van zijn broer Piet, die lid was van de NSB, zo’n tweeënhalf jaar lang in de kampen Amersfoort en Sachsenhausen. Tegen het einde van de oorlog overleeft Gerrit een dodenmars van twaalf dagen, waarbij hij met duizenden medegevangenen onder erbarmelijke omstandigheden te voet wordt meegevoerd door nazi-Duitsland. In mei 1945 keert Gerrit terug naar Steenwijk en in juni wordt hij staflid van het interneringskamp De Eese. Met broer Piet als een van de te bewaken NSB’ers. Na de bevrijding schrijft Gerrit een indrukwekkend relaas over de verschrikkingen die hij meemaakte. Meeslepend vertelt hij hoe hij zijn principiële keuze tegen zijn broer en de Duitse bezetter moet bekopen met langdurige gevangenschap en talloze ontberingen. Het is voor hem het begin van een levenslange verwerking van een oorlog die hem nooit meer los zou laten en tevens een poging om nauwkeurig onder woorden te brengen hoe het leven in de kampen daadwerkelijk was. Na zijn overlijden in september 2019 hebben Gerrits vrouw en kinderen zijn memoires vrijgegeven voor publicatie. Zijn aangrijpende verhaal weerspiegelt de onmogelijke keuzes waarvoor mensen in oorlogstijd worden gesteld. De oorlog hield Gerrit de rest van zijn leven in z’n greep. Zijn vonnis werd in feite levenslang.
Historici Martin van der Linde en Kay-Leigh de Weerdt hebben Gerrits verhaal voorzien van context, duiding en hedendaagse spellingswijze, waardoor zijn ervaringen nog directer binnenkomen.

Uitgeverij: WBOOKS | 978 94 625 8417 4 | 192 pag.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

De oorlog gaat nooit voorbij. Overijssel 40-45

Ze zijn er nog, directe ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog: slachtoffers van bombardementen, leden van het verzet, of overlevenden van de holocaust. Hoogbejaarde getuigen van de oorlog in Overijssel doen 75 jaar na dato in dit boek hun verhaal. Een oud-gevangene van kamp Erika bij Ommen bijvoorbeeld, die scherpe herinneringen heeft aan de wrede behandeling van zijn Nederlandse beulen en medegevangenen.

De oorlog heeft ook zijn sporen nagelaten bij de nabestaanden. Het lijkt wel alsof de onverwerkte emoties van hun ouders alsnog aan de hoge oppervlakte komen. ‘De oorlog heeft mijn leven bepaald’, zegt een dochter van een vermoorde NSB-er. ‘Altijd komt het terug. Eigenlijk ben ik er wel klaar mee, maar het houdt nooit op.’

In het kader van 75 Jaar Vrijheid brachten historici Ewout van der Horst, Marco Krijnsen en Martin van der Linde 25 oorlogsverhalen uit Overijssel bijeen. Ze plaatsen de persoonlijke geschiedenissen in een historische en actuele context. Door de koppeling aan thema’s als de april-meistaking, de luchtoorlog en de komst van voedselzoekers, geven de verhalen bij elkaar een aangrijpende indruk van Overijssel in oorlogstijd.

Uitgever: WBOOKS | 978 94 625 8377 1 | 208 pag.
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Het Heideveld. Boerenrepubliek aan de Reune

De boeren van Steenwijkerwold waren er niet van gediend toen Johannes van den Bosch, oprichter van de Maatschappij van Weldadigheid, hun uitgestrekte heideveld even ten noorden van Steenwijk dreigde te annexeren voor de aanleg van de kolonie Willemsoord. Om hun gemeenschappelijke eigendom te beschermen richtten ze in 1819 de vereniging Het Heideveld en de daartoe behorende fondsen en eigendommen in de buurtschap Steenwijkerwold op, kortweg Het Heideveld.

Gedurende de negentiende- en twintigste eeuw voerden de boeren als bestuurders van Het Heideveld een grootschalige ontginningsoperatie uit, waarbij ze werk verschaften en grond verhuurden aan ‘armlastige gezinnen’ uit de omgeving. Generaties lang hebben mensen gespit, geploegd, gezaaid en geploeterd om de kale heide te veranderen in vruchtbare grond. Met deze werkwijze ontlastte Het Heideveld de gemeentelijke armenkas en probeerde de vereniging de armoede in het gebied te bestrijden, die mede werd veroorzaakt door de toestroom van paupers uit het hele land naar de kolonie Willemsoord. Ook onderhield en verhardde Het Heideveld een heel aantal wegen in de omgeving.

Het bestuurslidmaatschap van Het Heideveld ging vaak over van vader op zoon en bleef zo geruime tijd in handen van dezelfde boerenfamilies. Tot halverwege de twintigste eeuw was een bestuursfunctie voor deze boerenadel een belangrijk statussymbool. De huidige generatie bestuurders zet zich vooral in vanuit een verantwoordelijkheidsgevoel voor een unieke erfenis. De vereniging heeft zijn agrarische oorsprong nooit verlaten en wordt nog steeds grotendeels bestuurd door boeren uit de buurt.

Het Heideveld heeft anno 2019 ruim 360 hectare grond in zijn bezit rondom de buurtschappen Basse, Marijenkampen, De Pol en Baars. Ongeveer 55 hectare hiervan bestaat uit bos dat is opengesteld voor bezoekers. De overige gronden worden voor een gunstige prijs verpacht aan boeren en andere belangstellenden. Dit jubileumboek vertelt het verhaal van deze bijzondere vereniging waarin de boeren van Steenwijkerwold het heft in eigen handen namen en al tweehonderd jaar lang met trots hun gemeenschappelijke grondgebied langs de Reune beheren.

Uitgever: Vereniging Het Heideveld | 136 pag.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Vooruitboeren. Overijssel 1950-2000

Het paard maakte plaats voor de trekker, de melkbus voor de koeltank en het agrarisch familiebedrijf voor grootschalige ondernemingen. De oudere generatie boeren heeft het leven en werken op de boerderij revolutionair zien veranderen. In een periode van enkele decennia kreeg het platteland een volledig ander aanzien. Rondom historische boerderijen schoten nieuwe bedrijfsgebouwen als paddenstoelen uit de grond. Snijmaïs en gras verdrongen het graan en de akkertjes met aardappels of suikerbieten.

Historici Ewout van der Horst en Martin van der Linde van de IJsselacademie spraken zestig boeren en boerinnen en andere vertegenwoordigers uit de agrarische sector in Overijssel. Albert Bartelds ging mee de boer op om de betrokken te fotograferen en te filmen. Wat bepaalde de ontwikkeling van de boerenbedrijven? Waarom bouwde de één een ligboxenstal en de ander niet? En hoe hebben ze alle veranderingen ervaren? Met een mengeling van weemoed en trots vertellen de mensen over zaken als grond, opleiding, fokkerij, coöperaties en veemarkten. Over hoe ze met hard werken beetje bij beetje konden vooruitboeren.

Uitgever: WBOOKS | ISBN: 978 94 625 8167 8 | 216 pag.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

‘Wij bouwen voor de toekomst!’ Vijftig jaar Johanneskerk Sint Jansklooster, 1965-2015

Bijna zeventig jaar lang begaven de leden van de Gereformeerde Kerk van Sint Jansklooster zich iedere zondag naar hun kerk aan de Kloosterweg, die letterlijk een centrale plaats had in het dorp. In de jaren vijftig van de 20ste eeuw gingen er vanwege ruimtegebrek en een gebrekkige staat van onderhoud stemmen op om een nieuwe plaats van samenkomst te bouwen. Uiteindelijk verrees aan de rand van Sint Jansklooster, naast de pastorie, een voor die tijd uiterst modern kerkgebouw dat we nu nog steeds kennen als de Johanneskerk. Toenmalig dominee Ten Brink zag de kerkbouw als een opdracht ten dienste van toekomstige generaties: ‘Wij bouwen immers niet allereerst voor onszelf en voor het heden, maar voor de toekomst!’ Vijftig jaar geleden, op 7 april 1965, werd de nieuwe Johanneskerk feestelijk in gebruik genomen.

Naar aanleiding van dit jubileum schreven dominee Peter Vis, Johan ten Hove en Martin van der Linde een boek met daarin tien portretten van gemeenteleden van jong naar oud, een schets van het gemeenteleven in de afgelopen vijftig jaar en een weergave van hoe de kerkbouw indertijd is verlopen. De verhalen zijn rijk geïllustreerd met afbeeldingen afkomstig van gemeenteleden en uit het archief van de kerk. Het boek ‘Wij bouwen voor de toekomst!’ Vijftig jaar Johanneskerk Sint Jansklooster, 1965-2015 kost tien euro en is te bestellen via scriba@gereformeerdejohanneskerk.nl of 06-22107871.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Artikelen

2023

• Martin van der Linde, ‘Vollenhoofse sporen van het slavernijverleden’ in: Kondschap. Historisch kwartaalbericht van het Stadsmuseum CHC Vollenhove (september 2023) 8-14.

2022

• Martin van der Linde, ‘Slavernijverleden – sporen in Twente’ in: Jaarboek Twente 2023 (Enschede 2022) 55-65.
• Martin van der Linde, ‘Glorieus Rampjaar in Blokzijl’ in: Overijssel Toen & Nu. Historisch Tijdschrift (oktober 2022) 18-21.

2021

• Martin van der Linde, ‘”Wenn er nur etwas gesagt hätte”. Spurensuche nach Vaters Kriegsvergangenheit’ in: Dessauer Kalender. Heimatliches Jahrbuch für Dessau-Roßlau und Umgebung 65 (2021) 162-166.
• Martin van der Linde, ‘Gerrit Pit kreeg door de oorlog levenslang’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (april 2021) 8-9.
• Martin van der Linde, ‘Sporen van het slavernijverleden in Overijssel’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (januari 2021) 4-7.

2020

• Martin van der Linde, ‘Van Sint Jansklooster naar Pease. Evert Winters en Vrouwkje van der Linde emigreerden naar Noord-Amerika’ in: Kondschap. Historisch kwartaalbericht van het Stadsmuseum CHC Vollenhove (december 2020) 3-8.
• Martin van der Linde, ‘Het bestaan drijft hier op vaartuigen. Punterbouwers in Giethoorn’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (juli 2020) 4-6.
• Martin van der Linde, ‘De kringleider en het Uniemanneke’ in: Old Steenwiek. Historische mededelingen uit Stad en Wold (2020) 14-23.
• Martin van der Linde, ‘Op zoek naar het oorlogsverleden van pa Kijk in de Vegte’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (april 2020) 8-10.
• Martin van der Linde, ‘De kringleider en het Uniemanneke. Een broederstrijd vanaf de Tweede Wereldoorlog’ in: Overijsselse Historische Bijdragen (Hilversum 2020) 183-199.
• Martin van der Linde, ‘De schure van Appie toont een bijzondere verzameling uit het Land van Vollenhove’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (januari 2020) 24-25.

2019

• Martin van der Linde, ‘Het heideveld van Steenwijkerwold’ in: Old Steenwiek. Historische mededelingen uit Stad en Wold (2019) 21-25.
• Martin van der Linde, ‘Het Heideveld. Boerenrepubliek aan de Reune’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (april 2019).

2018

• Martin van der Linde, ‘Opening modelboerderij was een hele gebeurtenis’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (oktober 2018).
• Martin van der Linde, ‘De niet zo vrije kolonie Willemsoord’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (juli 2018).
• Martin van der Linde, ‘Georg Anton Blum, tuinarchitect van Overijssel’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (januari 2018).

2017

• Martin van der Linde, ‘Een nieuwe ambtswoning voor de predikant’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (oktober 2017).
• Martin van der Linde, ‘Ubele Dijkstra: ‘Ik was de eerste in de buurt die een keizersnede uitvoerde” in: ’t Olde Stapperst. Kwartaalblad van de Historische Vereniging Staphorst (september 2017) 1-12.
• Martin van der Linde, ‘Klaas Hofstede: “De landbouwmechanisatie heeft ons geen windeieren gelegd” in: ’t Olde Stapperst. Kwartaalblad van de Historische Vereniging Staphorst (maart 2017) 1-11.
• Martin van der Linde, ‘”In naam der koningin, ik vorder die bal!” Zondagvoetbal in Blokzijl’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (januari 2017).

2016

• Martin van der Linde, ‘Henk Hulleman: “Ik was een echte vergaderboer” in: Steenwijker Courant, 12 september 2016.
• Martin van der Linde, ‘Vaarboer Dries Eker: “Het houdt een keer op”‘ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (oktober 2016); en in: Kondschap. Historisch kwartaalbericht van het CHC Land van Vollenhove (december 2016) en in: Steenwijker Courant, 1 augustus 2016.
• Martin van der Linde, ‘Arie Slob: ‘Hier ligt alles niet zo onder een vergrootglas’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (april 2016).
• Martin van der Linde, ‘De Steenwijker jaren van Desi Bouterse’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (januari 2016).

2015

• Martin van der Linde, ‘”Een kerk die 100 jaar mee moet!” De bouw van de Johanneskerk in Sint Jansklooster, 1958-1965’ in: Kondschap. Historisch kwartaalbericht van het CHC Land van Vollenhove (december 2015).
• Martin van der Linde, ‘Hoe de trekker het Overijsselse platteland veroverde’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (oktober 2015); en in: Van Brink tot Brug. Kwartaalblad Oudheidkundige Vereniging Den Ham-Vroomshoop (4 2015) 26-32.
• Martin van der Linde, ‘”Ik kijk nu al met weemoed terug.” Bert de Vries vertrekt bij het HCO’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (oktober 2015).
• Martin van der Linde, ‘Voor het voetlicht: de Historische Vereniging Wijhe’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (juli 2015).
• Martin van der Linde, ‘Frits Slomp: altijd iemand die woord en daad combineerde’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (april 2015).
• Martin van der Linde, ‘”Tot steun van het wettig gezag.” Burgerwacht Wanneperveen 1919-1929’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (april 2015).

2014

• Gerrit Voerman en Martin van der Linde, ‘De VVD en de Europese liberale partijorganisatie’ in: Liberaal Reveil (maart 2014) 42-47.

2013

• Martin van der Linde, ‘Paviljoen Zwemlust. Vollenhove, badplaats van het oosten’ in: MijnStadMijnDorp Historisch Tijdschrift Overijssel (juni 2013).
• Martin van der Linde, ‘Doopsgezinden. Een protestantse minderheid’, in: H. Spreen e.a., De canon van Steenwijkerland. Veertig vensters op de geschiedenis van de gemeente (IJsselacademie 2013) 72-75.